Van collega’s hoor ik wel eens dat archeologie zo’n witte discipline is omdat we ‘ons’ verleden opgraven. Dat zou voor mensen wier voorouders recent naar Nederland emigreerden oninteressant zijn....Show moreVan collega’s hoor ik wel eens dat archeologie zo’n witte discipline is omdat we ‘ons’ verleden opgraven. Dat zou voor mensen wier voorouders recent naar Nederland emigreerden oninteressant zijn. Maar volgens mij gaan dit soort verhalen over de prehistorie niet helemaal op, en laten we belangrijke mogelijkheden liggen om juist onze gezamenlijke oorsprong te bestuderen.Show less
Archeologisch onderzoek heeft soms wel wat weg van een murder mystery. Vrijwel de gehele prehistorie, op de laatste 40.000 jaar na, leefden er meerdere mensensoorten tegelijk. Ze leefden ook vaak... Show moreArcheologisch onderzoek heeft soms wel wat weg van een murder mystery. Vrijwel de gehele prehistorie, op de laatste 40.000 jaar na, leefden er meerdere mensensoorten tegelijk. Ze leefden ook vaak in hetzelfde gebied. En de stenen werktuigen die we opgraven, zien er meestal vrij eender uit. Hoe weten we nu wie die werktuigen maakten? Met mijn Zuid-Afrikaanse collega Marlize Lombard heb ik een onderzoek gepubliceerd waarin we een aanpak voor dit soort raadsels ontwikkelen. We doen dat aan de hand van een net ontdekte Zuid-Afrikaanse mensensoort. Show less
Om te achterhalen waarom mensen miniatuur-werktuigen gaan maken tijdens de laatste ijstijd, onderzocht ik een vindplaats uit Lesotho met Dr. Justin Pargeter, hoofd van het African Palaeosciences... Show moreOm te achterhalen waarom mensen miniatuur-werktuigen gaan maken tijdens de laatste ijstijd, onderzocht ik een vindplaats uit Lesotho met Dr. Justin Pargeter, hoofd van het African Palaeosciences Laboratorium aan New York University. Wij laten zien dat de technologische ontwikkeling leidt tot grotere efficiëntie in de productie van cutting edge (snijrand). Deze innovatie valt grofweg samen met een uitbreiding van het menu. De ontwikkelingen in het dieet en in de technologie lopen niet perfect parallel. Er zijn dus nog meer factoren in het spel. Show less
Tijdens de laatste ijstijd, zo’n 50.000 jaar geleden, vond een ingrijpende technologische revolutie plaats in Afrika. Moderne mensen schakelden over van grote werktuigen naar steeds kleiner... Show moreTijdens de laatste ijstijd, zo’n 50.000 jaar geleden, vond een ingrijpende technologische revolutie plaats in Afrika. Moderne mensen schakelden over van grote werktuigen naar steeds kleiner gereedschap. Uit nieuw onderzoek in de grot van Umhlatuzana (Zuid-Afrika) blijkt dat zij beide soorten lange tijd naast elkaar gebruikten. Show less
Evolutie beïnvloedt niet alleen fysieke aspecten zoals onze schedels met die (voor primaten) belachelijk grote hersenen. Minder zichtbaar, maar even ingrijpend, is de reorganisatie van de ... Show moreEvolutie beïnvloedt niet alleen fysieke aspecten zoals onze schedels met die (voor primaten) belachelijk grote hersenen. Minder zichtbaar, maar even ingrijpend, is de reorganisatie van de ‘dienstregeling’ van ons leven tijdens de afgelopen 7 à 8 miljoen jaar. Wij hebben onder meer een veel langere jeugd dan andere primaten. En die lange jeugd is evolutionair recent ontstaan. Onderzoek bij nu levende jager-verzamelaars suggereert dat de functie van die jeugd is om te leren. Show less
Zo’n 7500 jaar geleden verspreiden groepen boeren zich razendsnel vanuit Hongarije over grote delen van centraal Europa. Zij komen tot in Zuid-Limburg en België en zijn zo de eerste boeren in ons...Show moreZo’n 7500 jaar geleden verspreiden groepen boeren zich razendsnel vanuit Hongarije over grote delen van centraal Europa. Zij komen tot in Zuid-Limburg en België en zijn zo de eerste boeren in ons land. Archeologen verwachten vaak dat autochtone jager-verzamelaars de landbouw wel snel van de immigranten over zullen nemen. Maar in nat Nederland leven jager-verzamelaars eeuwenlang door zonder in het boerenbedrijf te stappen. Met collega Luc Amkreutz analyseerde ik de diversiteit van geëxploiteerde dierlijke voedselbronnen van de laatste jager-verzamelaars en de eerste boeren. We zagen dat de jacht in het westen van ons land nog meer dan duizend jaar van groot belang bleef.Show less
Een hardnekkige mythe over de geschiedenis van Zuid-Afrika is dat de kolonisten die zich in het binnenland vestigden, de Voortrekkers, een leeg land aantroffen. Die mythe klopt niet. Zuid-Afrika... Show moreEen hardnekkige mythe over de geschiedenis van Zuid-Afrika is dat de kolonisten die zich in het binnenland vestigden, de Voortrekkers, een leeg land aantroffen. Die mythe klopt niet. Zuid-Afrika werd bewoond door gevarieerde samenlevingen. In het binnenland waren boerensamenlevingen met heuse steden gevestigd. Recent zijn die vergeten steden met nieuwe technieken ontdekt. Show less
In 2016 raapte amateur-archeoloog Willy van Wingerden een klein stuk vuursteen op met een zwarte substantie eraan op de Zandmotor bij Den Haag (Zoeken op het strand loont écht). Voor expert Marcel... Show moreIn 2016 raapte amateur-archeoloog Willy van Wingerden een klein stuk vuursteen op met een zwarte substantie eraan op de Zandmotor bij Den Haag (Zoeken op het strand loont écht). Voor expert Marcel Niekus was die zwarte stof interessant genoeg om te laten dateren. Prehistorische lijm uit de midden-steentijd zou een belangrijke vondst zijn. Pas écht belangrijk werd de vondst toen de datering terugkwam. De lijm, zogenoemd berkenpek, was geen 10.000 jaar, maar 50.000 jaar oud. Toen leefden er in Nederland nog geen moderne mensen, maar Neanderthalers. Show less
Terwijl Nederland onder onmenselijke hitte gebukt ging in juli en augustus, was ik tijdens de plaatselijke winter in Zuid-Afrika voor het tweede opgravingsseizoen in de Umhlatuzana rockshelter in... Show moreTerwijl Nederland onder onmenselijke hitte gebukt ging in juli en augustus, was ik tijdens de plaatselijke winter in Zuid-Afrika voor het tweede opgravingsseizoen in de Umhlatuzana rockshelter in Kwazulu-Natal. Vorig jaar hebben we, na wat angst voor ontsnapte leeuwen, tot ongeveer 1.80 meter diep opgegraven. Dit jaar waren de laatste 80 centimeter aan de beurt, tot aan de rotsen op de bodem van de abri. Vorig jaar groeven we resten op van 200 jaar tot misschien wel 20.000 jaar oud. Dit jaar hoopten we in de diepste lagen stenen werktuigen uit de periode tussen 70.000 en 40.000 jaar geleden aan te treffen. En, dat deden we! Ik dacht nooit dat ik als archeoloog hierover zou klagen, maar… We hebben veel te veel gevonden. Daardoor hebben we de bodem van de abri maar in een van onze drie opgravingsputjes gehaald. Show less
Archeologie is een fantastische hobby. Akkers afspeuren naar opgeploegde vondsten kan heerlijk Zen zijn. Bovendien levert dit ook veel informatie op over ons verleden. Maar soms verwordt zo’n hobby... Show moreArcheologie is een fantastische hobby. Akkers afspeuren naar opgeploegde vondsten kan heerlijk Zen zijn. Bovendien levert dit ook veel informatie op over ons verleden. Maar soms verwordt zo’n hobby tot rücksichtlos schatzoeken. Met dure detectors zoeken mensen vooral fanatiek naar metaalvondsten en verhandelen die niet zelden voor grof geld. Woensdag praat de Tweede Kamer over de bescherming van ons erfgoed. Om archeologische vondsten voor Nederland te behouden, is het hoog tijd de regels beter te handhaven en misschien zelfs de Erfgoedwet aan te passen. Show less
♪ ‘Op een onbewoond eiland, zijn alle dagen fijn…’ ♪ Maar wat als je nu een groep mensen op een onbewoond eiland alleen laat en maar lang genoeg wacht? Zou er dan een nieuwe soort ontstaan? De... Show more♪ ‘Op een onbewoond eiland, zijn alle dagen fijn…’ ♪ Maar wat als je nu een groep mensen op een onbewoond eiland alleen laat en maar lang genoeg wacht? Zou er dan een nieuwe soort ontstaan? De recente ontdekking van een nieuwe mensensoort op de Filipijnen helpt antwoord geven op die vraag: ‘Ja dus.’ Show less
Jager-verzamelaars en de eerste boeren komen niet eens voor in de Canon van de Nederlandse geschiedenis. Die begint 5000 jaar geleden bij de hunebedden. Gek genoeg slaat de Canon daarmee het... Show moreJager-verzamelaars en de eerste boeren komen niet eens voor in de Canon van de Nederlandse geschiedenis. Die begint 5000 jaar geleden bij de hunebedden. Gek genoeg slaat de Canon daarmee het allerbelangrijkste moment uit de geschiedenis over. Vanaf 12.000 jaar geleden begon de mensheid namelijk aan de meest ingrijpende verandering in haar geschiedenis: we begonnen met landbouw. In Nederland zien we 7600 jaar geleden de eerste boerendorpen ontstaan. Dat wordt vaak gezien als Grote Vooruitgang. Maar op die visie is heel wat aan te merken. Voor veel betrokkenen leidde landbouw vooral tot meer ellende. Dat men er toch mee doorging heeft, denk ik, een evolutionair element. Show less
Een archeoloog hoeft maar ergens naar te kijken en hij weet meteen hoe oud een voorwerp is. Dat klinkt eigenlijk te mooi om waar te zijn, en is het ook. Toch lijken veel mensen dit idee te hebben.... Show moreEen archeoloog hoeft maar ergens naar te kijken en hij weet meteen hoe oud een voorwerp is. Dat klinkt eigenlijk te mooi om waar te zijn, en is het ook. Toch lijken veel mensen dit idee te hebben. Als het dan misgaat, is dat nieuws. Met enig leedvermaak versloegen de media onlangs de ontdekking van een stone circle à la Stonehenge, in Schotland, die maar 20 jaar oud bleek te zijn. Trevor Noah wijdde er zelfs een goed bekeken clipje aan: hij gelooft nu niks meer van de archeologie. Maar hoe weten we dan wél hoe oud dingen zijn? Dat pas goed mogelijk sinds de uitvinding van de radiokoolstofmethode, of C14-datering, in 1949. Deze methode is zo belangrijk dat de bedenker ervan, Willard Libby, de Nobelprijs voor Scheikunde won. Er zijn tegenwoordig nog veel meer dateringsmethoden. In deze blog beschrijf ik de methode die het belangrijkst is in mijn eigen onderzoek: luminescentie-datering. Show less
In de archeologie begint het echte werk pas na de opgraving. Nu moeten we onze vondsten analyseren om de levenswijze van onze voorouders te reconstrueren. Als je, zoals ik, in Zuid-Afrika opgraaft... Show moreIn de archeologie begint het echte werk pas na de opgraving. Nu moeten we onze vondsten analyseren om de levenswijze van onze voorouders te reconstrueren. Als je, zoals ik, in Zuid-Afrika opgraaft kun je je vondsten niet zomaar mee naar huis nemen. De eerste analyse van de belangrijkste vondstcategorie doe ik nu in het KwaZulu-Natal Museum in Pietermaritzburg. Show less
“Er zijn zojuist twee leeuwen gesignaleerd bij Umlaas Road. Wees op je hoede.” Dat was een lekker sms’je, op de tweede dag van onze opgraving in Zuid-Afrika! Ik had net mijn teamleden verteld dat... Show more“Er zijn zojuist twee leeuwen gesignaleerd bij Umlaas Road. Wees op je hoede.” Dat was een lekker sms’je, op de tweede dag van onze opgraving in Zuid-Afrika! Ik had net mijn teamleden verteld dat er geen grote wilde dieren in het natuurreservaat waar wij werken zitten. De afgelopen maanden leidde ik een opgraving in Umhlatuzana, een vindplaats vlakbij Durban in Zuid-Afrika. De leeuwen kwamen gelukkig nooit op bezoek. Alsnog was het een spannende periode die bepalend zou kunnen zijn voor het vervolg van mijn onderzoeksproject. Show less
De zon schijnt! Tijd voor houtskool, vlees en rosé in de buitenlucht. Zo’n barbecue voelt erg ‘paleo’: vuur maken, kippenpoten aan laten branden en dan toch opeten. Een klein beetje coleslaw voor... Show moreDe zon schijnt! Tijd voor houtskool, vlees en rosé in de buitenlucht. Zo’n barbecue voelt erg ‘paleo’: vuur maken, kippenpoten aan laten branden en dan toch opeten. Een klein beetje coleslaw voor de vorm. Aten onze voorouders ook zo? Dat is maar de vraag. Show less
Kunst is een uniek modern menselijk talent. Hoe verfijnd de stenen werktuigen van Homo erectus en de Neanderthalers ook waren, kunstenaars waren ze niet. Of tenminste, dat hielden archeologen lang... Show moreKunst is een uniek modern menselijk talent. Hoe verfijnd de stenen werktuigen van Homo erectus en de Neanderthalers ook waren, kunstenaars waren ze niet. Of tenminste, dat hielden archeologen lang en op hoog volume vol. Tot de datering in februari van een Spaanse grotschildering. Die bleek 65.000 jaar oud. Toen leefden er geen moderne mensen in Spanje, maar (voor zover we weten) alleen Neanderthalers. Show less
We zijn allemaal Afrikanen. Onze voorouders leefden tot heel kort geleden in Afrika. Evolutionair gezien dan. Archeologen zijn geobsedeerd door de eerste moderne mensen die Afrika verlieten, en in... Show moreWe zijn allemaal Afrikanen. Onze voorouders leefden tot heel kort geleden in Afrika. Evolutionair gezien dan. Archeologen zijn geobsedeerd door de eerste moderne mensen die Afrika verlieten, en in Azië en Europa gaan wonen. Vandaar dat je met enige regelmaat nieuwe informatie over migraties Out of Africa in de krant ziet, blogt Gerrit Dusseldorp.Eind januari 2018 bijvoorbeeld. Toen werd het oudst bekende modern menselijke fossiel buiten Afrika onthuld. Een bovenkaak uit het huidige Israël die ongeveer 180.000 jaar oud is. Dat is 80.000 jaar eerder dan de tot dan toe oudste bekende moderne mensen buiten Afrika. Wat uit de berichtgeving niet altijd duidelijk wordt, is wat dit soort vondsten nu vertelt over de ontwikkeling van onze soort. Zo blijkt bijvoorbeeld dat de eerste migraties buiten Afrika geen doorslaand succes waren. De eerste groepen Homo sapiens buiten Afrika lijken relatief snel uit te sterven. Show less
