Dit rapport is het resultaat van een verkennend onderzoek naar de culturele achtergronden van de handel in Nigeriaanse meisjes die naar Nederland komen om in de prostitutie te gaan werken. Een... Show moreDit rapport is het resultaat van een verkennend onderzoek naar de culturele achtergronden van de handel in Nigeriaanse meisjes die naar Nederland komen om in de prostitutie te gaan werken. Een belangrijke overeenkomst in de verhalen die deze meisjes de Nederlandse politie vertellen betreft de 'voodoo'-rituelen waaraan zij voor vertrek naar Nederland worden onderworpen. In het rapport komen de volgende vragen aan de orde: wat doen handelaren met denkbeelden van 'voodoo'? Hoe creëren zij daarmee een sfeer van angst en intimidatie? Hoe komt het dat dit voor de meisjes evenzeer een werkelijkheid wordt als dat in de sinistere betekenis van het woord ook voor velen in de Nederlandse samenleving het geval is? Het rapport stelt dat 'voodoo' in de Nigeriaanse praktijk niet bestaat (er is wel een aantal andere rituele praktijken waar op wordt ingegaan) en in de Nederlandse situatie een goed begrip van de omstandigheden verhindert. Het rapport behandelt de sociaal-economische situatie in Nigeria en Edo State, het district waar veel van de betrokken meisjes vandaan komen; de positie van vrouwen in Nigeria t.a.v. huwelijk, seksualiteit, prostitutie, en de culturele achtergronden daarvan; aspecten van religie in West Afrika en Edo; een gevalsstudie; en het ongedefinieerde gebruik van het begrip 'voodoo' door Nederlandse hulpverleningsinstanties Show less
Après avoir passé en revue les diverses approches qui proposent des interprétations de la situation des chefs traditionnels en Afrique, cet article examine le cas des chefs dans la Zambie du centre... Show moreAprès avoir passé en revue les diverses approches qui proposent des interprétations de la situation des chefs traditionnels en Afrique, cet article examine le cas des chefs dans la Zambie du centre-ouest. Il en fait l'historique à partir des années 1850, décrit la base de leur pouvoir et la marge de manouvre qui est la leur. De nos jours et dans cette situation locale spécifique, la base du pouvoir est en voie de déclin et les chefs s'efforcent de trouver de nouvelles stratégies pour se maintenir. Ils sont toujours davantage livrés aux mains de nouveaux acteurs sur la scène locale, contre lesquels ils se retrouvent plus ou moins sans défense. L'exemple traité ici, est celui d'une association ethnique volontaire, l'association culturelle Kazanga, fondée et contrôlée par certains de leurs sujets urbanisés qui ont réussi, et appartiennent à leur entourage immédiat. Cette organisation non gouvernementale s'est révélée capable d'établir un pont entre les politiques indigènes et l' État, selon un processus graduel d'ethnicisation. Cependant, la renaissance du statut de chef tourne court et conduit, non au maintien du pouvoir du chef, mais à une folklorisation qui le prive de tout impact, sinon à son annihilation pure et simple. Il en résulte que la tension monte entre les chefs et l'association ethnique en question. (Une version plus longue et en anglais de cet article a paru en 1999 dans l'ouvrage African chieftaincy in a new socio-political landscape de E.A.B. van Rouveroy van Nieuwaal et R. van Dijk). Notes, réf. [Résumé ASC Leiden] Show less
Cet ouvrage présente onze contributions rédigées par des africanistes qui ont collaboré étroitement avec l'anthropologue politique néerlandais Robert Buijtenhuijs et ont été influencés par ses... Show moreCet ouvrage présente onze contributions rédigées par des africanistes qui ont collaboré étroitement avec l'anthropologue politique néerlandais Robert Buijtenhuijs et ont été influencés par ses travaux et sa personnalité. Le livre est un hommage à un auteur qui a été productif dans beaucoup de domaines, dont les travaux pendant plus de trente années se sont caractérisés par un dévouement sans faille aux causes de la liberté et de la démocratie sur le continent africain. Par ses travaux, Robert Buijtenhuijs a participé aux processus parmi les plus significatifs de la mutation politique qu'a connue le continent africain pendant la seconde moitié du XXe siècle et à certains des débats les plus cruciaux qui ont animé le monde des études africaines: description et interprétation des révolutions et guerres paysannes en Afrique; transitions démocratiques; phénomènes sociaux et religieux accompagnant les développements politiques; statut épistémologique des études africaines. Contributions: Introduction : L'étendue des travaux de Robert Buijtenhuijs (Wim van Binsbergen, Piet Konings et Gerti Hesseling); Histoire politique du Tchad (1900-1975) (Bernard Lanne); The reception of the Mau Mau in Southern Rhodesia, 1952-1961 (Terence Ranger); Africa's wars of liberation: some historiographical reflections (Stephen Ellis); Le politique "par le bas": les vicissitudes d'une approche (Peter Geschiere); Le faux naïf sur les sentiers des guerres (de libération nationale?) : l'anthropologie est-elle naturellement anti-impérialiste? (Jean Copans); When is a State a State? Exploring Puntland (Martin Doornbos); La démocratie dans un monde multi-cosmologique: une expédition d'exploration menée depuis l'Afrique (Elly Reinierse); Trade unions and democratisation in Africa (Piet Konings); La démocratisation en Afrique noire dans les années 1990: l'hypothèque militaire (Céline Thiriot); Sacrifices humains et politique: quelques exemples contemporains en Afrique (Comi Toulabor); Creating "a place to feel at home": Christian church life and social control in Lusaka, Zambia (1970s) (Wim van Binsbergen) Show less
Il y a un demi-siècle, le chercheur sénégalais Cheikh Anta Diop posait la question de la négritude de l'Égypte et de l'antériorité des civilisations nègres. Aujourd'hui, c'est de l'Amérique du... Show moreIl y a un demi-siècle, le chercheur sénégalais Cheikh Anta Diop posait la question de la négritude de l'Égypte et de l'antériorité des civilisations nègres. Aujourd'hui, c'est de l'Amérique du Nord que nous viennent les échos d'une telle contestation de l'histoire écrite par les Blancs. La réécriture du passé des Africains, vu à la lumière de l'Égypte pharaonique, suscite une relecture du passé européen. Les humanités gréco-latines se voient opposer des humanités négro-égyptiennes. Toute l'historiographie savante est donc soupçonnée d'un complot planétaire contre les peuples noirs, dont elle aurait dérobé l'héritage culturel pour mieux les asservir. Cette science dite eurocentriste est donc défiée par une histoire afrocentriste du monde. L'objet de cet ouvrage est de mieux connaître l'argumentation de ce courant, d'en discuter les sources et les méthodes, d'en comprendre les motivations et d'en analyser les réseaux. Les auteurs viennent de tous horizons et de plusieurs disciplines (histoire, égyptologie, linguistique, anthropologie, philosophie, sciences politiques). Les contributions sont regroupées en quatre parties: 1. Un nouvel africanisme? (contributions de: François-Xavier Fauvelle-Aymar, Paul Cartledge, Clarence Walker, Henry Tourneux, Agnès Lainé); 2. Au commencement était l'Égypte (Wim van Binsbergen, Béatrix Midant-Reynes, Pascal Vernus, Marc Étienne); 3. Projections dans le passé (Bernard Ortiz de Montellano, Jean-Pierre Chrétien, Stephen Howe); 4. Réseaux et métamorphoses (Vittorio Morabito, Pino Schirripa, Christine Douxami, Stella Vincenot, Lydia Samarbakhsh-Liberge). Show less
Cet article est fondé sur un travail de terrain ethnographique réalisé sur une durée de cinq années d'observation participante entrecoupée de pauses dans la ville de Francistown au Botswana à... Show moreCet article est fondé sur un travail de terrain ethnographique réalisé sur une durée de cinq années d'observation participante entrecoupée de pauses dans la ville de Francistown au Botswana à partir de 1988. Il s'agit d'une étude de cas longitudinale, où est suivie une jeune femme qui a migré d'un village, Tutume, vers la ville. Elle montre le passage d'un style de vie rurale à des formes urbaines de consommation individuelle et les transformations de l'identité individuelle apportées par l'expérience d'acquisition de moyens matériels accrus. Si les références à des modèles globaux de signification jouent un rôle dans le processus de changement du mode de vie de la jeune femme, l'auteur note que persistent encore des distinctions rurales consacrées par un usage très ancien qui définissent la fonctionnalité des lieux de vie, comme l'indique l'aménagement de sa chambre. L'article aborde des aspects comme les obligations apportées par les liens de parenté chez les migrants, l'identité dans un contexte de modernisation, la monétarisation, le rôle du 'motshelo' (type d'arrangement mutuel avec crédit rotatif) et le système de vente à tempérament, le jeu mutuel entre les secteurs "formel" et "informel" dans l'économie. Show less
In dit artikel geeft de auteur een antropologische reflectie op verzoening, gebaseerd op zijn onderzoekservaring in Afrika. Hij begint met de voorwaarden voor en kenmerken van verzoening en de... Show moreIn dit artikel geeft de auteur een antropologische reflectie op verzoening, gebaseerd op zijn onderzoekservaring in Afrika. Hij begint met de voorwaarden voor en kenmerken van verzoening en de betekenis van de tijdsdimensie daarin. Daarna beschrijft hij de problematiek van verzoening en conflict in segmentaire, hoofdloze samenlevingen en van verzoening en recht in meer gecentraliseerde samenlevingen. Tenslotte vestigt hij de aandacht op de rol van ritueel en therapie. Hij betoogt, dat Afrikaanse samenlevingen buitengewoon effectieve middelen hebben ontwikkeld, in de juridische, therapeutische en rituele sfeer, om verzoening voor te bereiden en tot stand te brengen. Grenzen aan verzoening worden gevormd door hekserij, het tegendeel van verzoening, en het feit dat verzoening wel adequaat is voor het beheersen van conflicten op het niveau van de dorpssamenleving, maar niet op regionaal, nationaal en internationaal niveau. Show less
De auteur stelt dat het einde bereikt is van een vrij lange periode waarin cultuurdynamiek in Afrika in hoofdzaak vanuit een Marxistisch geïnspireerde politiek-economische optiek werd bezien. Een... Show moreDe auteur stelt dat het einde bereikt is van een vrij lange periode waarin cultuurdynamiek in Afrika in hoofdzaak vanuit een Marxistisch geïnspireerde politiek-economische optiek werd bezien. Een nieuwe benadering van de dynamiek van Afrikaanse culturen begint zich af te tekenen waarin een viertal thema's centraal staan: globalisering, 'verwaring' (commoditificatie), 'belichaming' (de rol van het menselijk lichaam), en de rol van de staat. Daarnaast blijft het thema ongelijkheid een aandachtspunt. Naast een paradigmatische strijd speelt zich een strijd af over de waardering van de transformatieprocessen die zich thans in Zuidelijk Afrika voordoen. Deze argumentatie wordt geïllustreerd aan de hand van een etnografisch voorbeeld: de culturele vereniging 'Kazanga' in westelijk Zambia en met name het jaarlijkse Kazangafestival, waar een zo compleet mogelijk overzicht gegeven wordt van Nkoya zang, dans en ritueel. Show less
Na een korte bespreking van enige thema's in het onderzoek van staatsvorming in pre-koloniaal Afrika, analyseert de auteur staatsvorming in de 18e en 19e eeuw in het gebied van de Kafue/Zambezi... Show moreNa een korte bespreking van enige thema's in het onderzoek van staatsvorming in pre-koloniaal Afrika, analyseert de auteur staatsvorming in de 18e en 19e eeuw in het gebied van de Kafue/Zambezi waterscheiding in Centraal Westelijk Zambia (met name de vorming van de Nkoya en Lozi staten) tegen de achtergrond van koloniale en post-koloniale ontwikkelingen in termen van de articulatie van de productiewijzen. Hij bespreekt de uitbuitende relatie tussen vorstenhoven en plaatselijke gemeenschappen, die zich manifesteert in processen van incorporatie en etnicisatie. In tegenstelling tot de heersende opvattingen die culturele and structurele continu‹teit tussen vorstenhoven en de plaatselijke gemeenschappen benadrukken, stelt de auteur dat er bij de staatsvorming in Zambia sprake was van een absolute breuk met de sociale organisatie en culturele ideologie van de voor-statelijke plaatselijke dorpssamenleving. Deze transformatie slaagde weliswaar in de Lozi staat, maar dit was niet het geval in de Nkoya staten. In dit verband benadrukt de auteur de centrale rol van geweld (inclusief rituele moord). Een en ander kan ook relevant zijn voor de beoordeling van het huidige geweld in Zuidelijk Afrika. Bibliogr., noten Show less
Etniciteit is bij uitstek geschikt om in veranderingsprocessen te bemiddelen tussen fundamenteel verschillend gestructureerde sociale verbanden, en met name tussen het plaatselijk niveau enerzijds... Show moreEtniciteit is bij uitstek geschikt om in veranderingsprocessen te bemiddelen tussen fundamenteel verschillend gestructureerde sociale verbanden, en met name tussen het plaatselijk niveau enerzijds, de staat en wijde economische structuren anderzijds. Om deze stelling te illustreren geeft de auteur een beschrijving van een ceremonie, genaamd 'Kazanga', die elk jaar op 1 juli plaatsvindt in Shikombwe, Kaoma District, in het westen van Zambia. De beschrijving is gebaseerd op waarnemingen tijdens het festival van 1989. De inwoners van Shikombwe, een koninklijke residentie, beschouwen zich als Nkoya. De auteur bespreekt de ontwikkeling van de Nkoya tot zelfbewuste etnische groep en het ontstaan van de 'Culturele Vereniging Kazanga', die het propageren van de plaatselijke 'Nkoya' cultuur, door middel van het gelijknamige festival, als belangrijkste doelstelling heeft. Eerst houdt de auteur zich bezig met het officiële gedeelte, waarin 'Kazanga' verschijnt als bemiddeling gericht op de nationale staat. Vervolgens gaat hij na hoe het festival door zijn organisatorische vormgeving de plaatselijke cultuur selecteert en transformeert. Ten slotte wordt aandacht geschonken aan de specifieke aard van symbolische productie die het festival kenmerkt en waarin zijn bemiddelend karakter het meest tot uitdrukking komt. Show less
Ter gelegenheid van het afscheid van G. Grootenhuis als Algemeen Secretaris van het Afrika-Studiecentrum (ASC) te Leiden organiseerden het ASC en de Werkgemeenschap Afrika (WGA) een symposium... Show moreTer gelegenheid van het afscheid van G. Grootenhuis als Algemeen Secretaris van het Afrika-Studiecentrum (ASC) te Leiden organiseerden het ASC en de Werkgemeenschap Afrika (WGA) een symposium onder de titel 'De Nederlandse Afrikanistiek 1967-2000'. Dit stuk is gebaseerd op de voordracht die de auteur bij die gelegenheid hield. Hij geeft eerst een overzicht van de beschikbare hulpbronnen (personeel, fondsen, publikatiemogelijkheden) op dit moment. Vervolgens vergelijkt hij thema's van lopende onderzoeksprojecten met onderzoeksthema's uit 1981 en constateert een aantal blinde vlekken: stedelijke relatiepatronen, niet-statelijke vormen van sociale organisatie en machtsuitoefening, en materiële cultuur. Ook constateert de auteur dat er onder Afrikanisten weinig bereidheid is zich een Afrikaanse taal eigen te maken. Show less
