The causes of Neanderthal disappearance about 40,000 years ago remain highly contested. Over a dozen serious hypotheses are currently endorsed to explain this enigmatic event. Given the relatively... Show moreThe causes of Neanderthal disappearance about 40,000 years ago remain highly contested. Over a dozen serious hypotheses are currently endorsed to explain this enigmatic event. Given the relatively large number of contending explanations and the relatively large number of participants in the debate, it is unclear how strongly each contender is supported by the research community. What does the community actually believe about the demise of Neanderthals? To address this question, we conducted a survey among practicing palaeo-anthropologists (total number of respondents = 216). It appears that received wisdom is that demography was the principal cause of the demise of Neanderthals. In contrast, there is no received wisdom about the role that environmental factors and competition with modern humans played in the extinction process; the research community is deeply divided about these issues. Finally, we tested the hypothesis that palaeo-anthropologists’ stand in the debate co-varies with their socio-political views and attitudes. We found no evidence for such a correlation. Show less
Archeologisch onderzoek heeft soms wel wat weg van een murder mystery. Vrijwel de gehele prehistorie, op de laatste 40.000 jaar na, leefden er meerdere mensensoorten tegelijk. Ze leefden ook vaak... Show moreArcheologisch onderzoek heeft soms wel wat weg van een murder mystery. Vrijwel de gehele prehistorie, op de laatste 40.000 jaar na, leefden er meerdere mensensoorten tegelijk. Ze leefden ook vaak in hetzelfde gebied. En de stenen werktuigen die we opgraven, zien er meestal vrij eender uit. Hoe weten we nu wie die werktuigen maakten? Met mijn Zuid-Afrikaanse collega Marlize Lombard heb ik een onderzoek gepubliceerd waarin we een aanpak voor dit soort raadsels ontwikkelen. We doen dat aan de hand van een net ontdekte Zuid-Afrikaanse mensensoort. Show less
We develop a framework to differentiate the technological niches of co-existing hominin species by reviewing some theoretical biases influential in thinking about techno-behaviours of extinct... Show moreWe develop a framework to differentiate the technological niches of co-existing hominin species by reviewing some theoretical biases influential in thinking about techno-behaviours of extinct hominins, such as a teleological bias in discussing technological evolution. We suggest that some stone-tool classification systems underestimate technological variability, while overestimating the complexity of the behaviours most commonly represented. To model the likely technological niches of extinct populations, we combine ecological principles (i.e. competitive exclusion) with physical anthropology and the archaeological record. We test the framework by applying it to the co-existence of Homo naledi and Homo sapiens during the late Middle Pleistocene in southern Africa. Based on our analysis, we suggest that tool use was probably not an essential part of H. naledi’s niche, but that technology occasionally provided caloric benefits. In contrast, tool use was a structural part of the H. sapiens way of life. We provide reasoning for our interpretation that the latter population is associated with more sophisticated reduction strategies and the development of prepared core technology. The method also has applicability to cases such as the co-existence of different toolmakers during the Earlier Stone Age (ESA) in East Africa and the co-existence of Neanderthals and H. sapiens in Eurasia. Show less
Om te achterhalen waarom mensen miniatuur-werktuigen gaan maken tijdens de laatste ijstijd, onderzocht ik een vindplaats uit Lesotho met Dr. Justin Pargeter, hoofd van het African Palaeosciences... Show moreOm te achterhalen waarom mensen miniatuur-werktuigen gaan maken tijdens de laatste ijstijd, onderzocht ik een vindplaats uit Lesotho met Dr. Justin Pargeter, hoofd van het African Palaeosciences Laboratorium aan New York University. Wij laten zien dat de technologische ontwikkeling leidt tot grotere efficiëntie in de productie van cutting edge (snijrand). Deze innovatie valt grofweg samen met een uitbreiding van het menu. De ontwikkelingen in het dieet en in de technologie lopen niet perfect parallel. Er zijn dus nog meer factoren in het spel. Show less
Tijdens de laatste ijstijd, zo’n 50.000 jaar geleden, vond een ingrijpende technologische revolutie plaats in Afrika. Moderne mensen schakelden over van grote werktuigen naar steeds kleiner... Show moreTijdens de laatste ijstijd, zo’n 50.000 jaar geleden, vond een ingrijpende technologische revolutie plaats in Afrika. Moderne mensen schakelden over van grote werktuigen naar steeds kleiner gereedschap. Uit nieuw onderzoek in de grot van Umhlatuzana (Zuid-Afrika) blijkt dat zij beide soorten lange tijd naast elkaar gebruikten. Show less
Sifogeorgakis, E.; Klinkenberg, M.V.; Esteban, I.; Murungi, M.; Carr, A.S.; Brink, V.B. van den; Dusseldorp, G.L. 2020
Umhlatuzana rockshelter has an occupation sequence spanning the last 70,000 years. It is one of the few sites with deposits covering the Middle to Later Stone Age transition (~40,000–30,000 years... Show moreUmhlatuzana rockshelter has an occupation sequence spanning the last 70,000 years. It is one of the few sites with deposits covering the Middle to Later Stone Age transition (~40,000–30,000 years BP) in southern Africa. Comprehending the site’s depositional history and occupation sequence is thus important for the broader understanding of the development of Homo sapiens’ behavior. The rockshelter was first excavated in the 1980s by Jonathan Kaplan. He suggested that the integrity of the late Middle Stone Age and Later Stone Age sediments was compromised by large-scale sediment movement. In 2018, we initiated a high-resolution geoarchaeological study of the site to clarify the site formation processes. Here, we present the results of the excavation and propose a revised stratigraphic division of the Pleistocene sequence based on field observations, sedimentological (particle size) analyses, and cluster analysis. The taphonomy of the site is assessed through phytolith and geochemical (pH, loss on ignition, stable carbon isotope) analyses. The results indicate a consistent sedimentological environment characterized by in situ weathering. The analysis of the piece-plotted finds demonstrates semihorizontal layering of archaeologically dense zones and more sterile ones. There was no indication of large-scale postdepositional sediment movement. We show that the low-density archaeological horizons in the upper part of the Pleistocene sequence are best explained by the changing patterns of sedimentation rate Show less
Evolutie beïnvloedt niet alleen fysieke aspecten zoals onze schedels met die (voor primaten) belachelijk grote hersenen. Minder zichtbaar, maar even ingrijpend, is de reorganisatie van de ... Show moreEvolutie beïnvloedt niet alleen fysieke aspecten zoals onze schedels met die (voor primaten) belachelijk grote hersenen. Minder zichtbaar, maar even ingrijpend, is de reorganisatie van de ‘dienstregeling’ van ons leven tijdens de afgelopen 7 à 8 miljoen jaar. Wij hebben onder meer een veel langere jeugd dan andere primaten. En die lange jeugd is evolutionair recent ontstaan. Onderzoek bij nu levende jager-verzamelaars suggereert dat de functie van die jeugd is om te leren. Show less
Zo’n 7500 jaar geleden verspreiden groepen boeren zich razendsnel vanuit Hongarije over grote delen van centraal Europa. Zij komen tot in Zuid-Limburg en België en zijn zo de eerste boeren in ons...Show moreZo’n 7500 jaar geleden verspreiden groepen boeren zich razendsnel vanuit Hongarije over grote delen van centraal Europa. Zij komen tot in Zuid-Limburg en België en zijn zo de eerste boeren in ons land. Archeologen verwachten vaak dat autochtone jager-verzamelaars de landbouw wel snel van de immigranten over zullen nemen. Maar in nat Nederland leven jager-verzamelaars eeuwenlang door zonder in het boerenbedrijf te stappen. Met collega Luc Amkreutz analyseerde ik de diversiteit van geëxploiteerde dierlijke voedselbronnen van de laatste jager-verzamelaars en de eerste boeren. We zagen dat de jacht in het westen van ons land nog meer dan duizend jaar van groot belang bleef.Show less
Een hardnekkige mythe over de geschiedenis van Zuid-Afrika is dat de kolonisten die zich in het binnenland vestigden, de Voortrekkers, een leeg land aantroffen. Die mythe klopt niet. Zuid-Afrika... Show moreEen hardnekkige mythe over de geschiedenis van Zuid-Afrika is dat de kolonisten die zich in het binnenland vestigden, de Voortrekkers, een leeg land aantroffen. Die mythe klopt niet. Zuid-Afrika werd bewoond door gevarieerde samenlevingen. In het binnenland waren boerensamenlevingen met heuse steden gevestigd. Recent zijn die vergeten steden met nieuwe technieken ontdekt. Show less
Neolithic societies in the Dutch wetlands are characterised as “extended broad-spectrum hunter-gatherers”. They adopted agricultural elements only gradually and wild resources continue to play an... Show moreNeolithic societies in the Dutch wetlands are characterised as “extended broad-spectrum hunter-gatherers”. They adopted agricultural elements only gradually and wild resources continue to play an important role in subsistence. However, the exact duration of the process of neolithisation in the Dutch wetlands is debated. We analyse the taxonomic diversity of faunal assemblages from the late Mesolithic and Neolithic in the Netherlands. We demonstrate that the diversity of exploited faunal resources remains remarkably constant throughout the Neolithic. We interpret this to show that the reliance on an extended broad-spectrum economy was not a transitional phase, but was a viable economic system in its own right. Show less
Amkreutz, L.; Dusseldorp, G.L.; Langejans, G.H.J.; Niekus, M. 2020
In 2016 raapte amateurarcheologe en -paleontologe Willy van Wingerden uit Honselersdijk op het strand bij Kijkduin een klein stukje vuursteen op met aan één kant een aangehechte zwarte materie. Ze... Show moreIn 2016 raapte amateurarcheologe en -paleontologe Willy van Wingerden uit Honselersdijk op het strand bij Kijkduin een klein stukje vuursteen op met aan één kant een aangehechte zwarte materie. Ze liet de vondst enkele dagen later aan archeoloog Marcel Niekus zien. Die werd direct enthousiast, het zwarte goedje zou wel eens berkenpek kunnen zijn. Daarmee werden in de prehistorie werktuigen vastgezet aan een schacht. Het bleek een topvondst te zijn, vergeleken met de vele ‘gewone’ vuurstenen artefacten die op dit strand werden gevonden. Niemand kon toen nog vermoeden dat deze vondst drie jaar later wetenschappelijk wereldnieuws zou zijn en een nieuw licht zou werpen op het gedrag van de neanderthalers. Show less
Amkreutz, L.; Dusseldorp, G.L.; Langejans, G.H.J.; Niekus, M. 2020
In 2016 raapte amateurarcheologe en -paleontologe Willy van Wingerden uit Honselersdijk op het strand bij Kijkduin een klein stukje vuursteen op met aan één kant een aangehechte zwarte materie. Ze... Show moreIn 2016 raapte amateurarcheologe en -paleontologe Willy van Wingerden uit Honselersdijk op het strand bij Kijkduin een klein stukje vuursteen op met aan één kant een aangehechte zwarte materie. Ze liet de vondst enkele dagen later aan archeoloog Marcel Niekus zien. Die werd direct enthousiast, het zwarte goedje zou wel eens berkenpek kunnen zijn. Daarmee werden in de prehistorie werktuigen vastgezet aan een schacht. Het bleek een topvondst te zijn, vergeleken met de vele ‘gewone’ vuurstenen artefacten die op dit strand werden gevonden. Niemand kon toen nog vermoeden dat deze vondst drie jaar later wetenschappelijk wereldnieuws zou zijn en een nieuw licht zou werpen op het gedrag van de neanderthalers. Show less
In 2016 raapte amateur-archeoloog Willy van Wingerden een klein stuk vuursteen op met een zwarte substantie eraan op de Zandmotor bij Den Haag (Zoeken op het strand loont écht). Voor expert Marcel... Show moreIn 2016 raapte amateur-archeoloog Willy van Wingerden een klein stuk vuursteen op met een zwarte substantie eraan op de Zandmotor bij Den Haag (Zoeken op het strand loont écht). Voor expert Marcel Niekus was die zwarte stof interessant genoeg om te laten dateren. Prehistorische lijm uit de midden-steentijd zou een belangrijke vondst zijn. Pas écht belangrijk werd de vondst toen de datering terugkwam. De lijm, zogenoemd berkenpek, was geen 10.000 jaar, maar 50.000 jaar oud. Toen leefden er in Nederland nog geen moderne mensen, maar Neanderthalers. Show less
Terwijl Nederland onder onmenselijke hitte gebukt ging in juli en augustus, was ik tijdens de plaatselijke winter in Zuid-Afrika voor het tweede opgravingsseizoen in de Umhlatuzana rockshelter in... Show moreTerwijl Nederland onder onmenselijke hitte gebukt ging in juli en augustus, was ik tijdens de plaatselijke winter in Zuid-Afrika voor het tweede opgravingsseizoen in de Umhlatuzana rockshelter in Kwazulu-Natal. Vorig jaar hebben we, na wat angst voor ontsnapte leeuwen, tot ongeveer 1.80 meter diep opgegraven. Dit jaar waren de laatste 80 centimeter aan de beurt, tot aan de rotsen op de bodem van de abri. Vorig jaar groeven we resten op van 200 jaar tot misschien wel 20.000 jaar oud. Dit jaar hoopten we in de diepste lagen stenen werktuigen uit de periode tussen 70.000 en 40.000 jaar geleden aan te treffen. En, dat deden we! Ik dacht nooit dat ik als archeoloog hierover zou klagen, maar… We hebben veel te veel gevonden. Daardoor hebben we de bodem van de abri maar in een van onze drie opgravingsputjes gehaald. Show less
In 2018 we initiated a geoarchaeological investigation of Umhlatuzana rock shelter. Our aim is to clarify the depositional environment of the Middle and Later Stone Age (MSA-LSA) assemblages (~70 –... Show moreIn 2018 we initiated a geoarchaeological investigation of Umhlatuzana rock shelter. Our aim is to clarify the depositional environment of the Middle and Later Stone Age (MSA-LSA) assemblages (~70 – 20 ka), in light of suggestions of post depositional sediment movement (Kaplan 1990). The Pleistocene sequence shows few visible stratigraphic boundaries. Sedimentological analysis allows us to evaluate the depositional environment. Show less
